Evliliğin İptali

Evliliğin İptali

Evliliğin iptali (evlenmenin butlanı) davası, boşanma gibi evlilik birliğini sona erdiren sebeplerden biridir. Boşanma sebepleri genelde evlilik birliği içinde ortaya çıkar. Fakat butlan davasının sebebi evlenmeden öncesine dayanır. Evliliğin iptali, geçersiz olarak kurulmuş olan bir evlilik akdinin mahkeme kararıyla sona erdirilmesidir.

Evliliğin iptali iki halde gerçekleşir; mutlak butlan ve nisbi butlan. Bu ikisi, dava açma süreleri yönüyle birbirinden ayrılır. Mutlak butlan sebepleri kamu düzeniyle ilgili olduğundan, bu sebebe dayalı dava her zaman için açılabilir. Nisbi butlan davasında ise belli zamanaşımı süreleri söz konusudur.

Evliliğin Geçersizliği Nedeniyle İptali Davasının Şartları:

Evlilik, resmi memur önünde yapılmasına rağmen, geçersizlik nedenleri varsa evliliğin iptali için dava açılabilir. Evliliğin geçersizliği nedeniyle iptali, mutlak butlan ve nisbi butlan olmak üzere iki temel nedene dayanılarak ileri sürülebilir. Evliliğin nisbi veya mutlak butlanla iptali nedenleri şunlardır:

Evliliğin Mutlak Butlanla Geçersiz Olma Nedenleri:

• Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,
• Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,
• Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,
• Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın (akrabalık) bulunması.

Evliliğin Nispi Butlanla Geçersiz Olma Nedenleri:

• Ayırt etme gücünden geçici yoksunluk
• Yanılma (Hata)
• Aldatma (Hile)
• Korkutma (İkrah)

Evliliğin İptali Davası Açma Süresi

Nisbi butlanla evliliğin iptali istemi hak düşürücü süreye tabi olup Medeni Kanunu’nun 152. Maddesinde süre belirtilmiştir; İptal davası açma hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ve her hâlde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşer.

Evliliğin İptali Davasını Kimler Açabilir?

• Mutlak butlan durumlarında iptal davasını cumhuriyet savcıları, eşlerin anne babaları gibi tüm ilgililer veya eşlerin kendisi;
• Nispi butlan durumlarında ise iptal davasını sadece eşlerin kendisi veya bazı durumlarda yasal temsilcileri açabilir.

Ayrıca küçük veya kısıtlı, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenirse, izni alınmayan yasal temsilci evliliğin iptalini dava edebilir.

Evliliğin İptali Davası Nerede ve Nereye Açılır?

Türk Medeni Kanunu md.160 davaya bakmaya yetkili mahkemenin boşanmaya yetkili mahkemeyle aynı olduğunu belirtmiştir. Bu sebeple yetkili mahkeme eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi veya davanın açılmasından önce en az son 6 ay beraber yaşadıkları yerin mahkemesidir. Yerleşim yerinde veya son 6 ayda beraber yaşadıkları yerdeki Aile Mahkemesine başvuru yapmalıdırlar. Eğer Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesine başvuru yapmaları gerekmektedir.

Mirasçıların Evliliğin İptalini Dava Etmesi:

Kural olarak evliliğin iptalini dava etme hakları mirasçılara geçmez. Fakat evliliğin iptali ile ilgili bir dava açılmış ve dava karara bağlanmadan önce ölüm sebebiyle evlenme doğal olarak sonlanmış ise mirasçıların evliliğin iptali davasına devam etme hakları bulunmaktadır. Dava sonucunda iyi niyetli olmadığına kanaat getirilen sağ kalan eş, daha önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflardan ve yasal mirasçı sıfatından yoksun bırakılacaktır. Dava evliliğin iptali ile sonuçlanmazsa yasal mirasçı sıfatı ve ölüme bağlı tasarruflardan kaynaklı hakları korunacaktır. Kısacası evlilik iptal olmazsa eğer tüm yasal haklar korunacaktır.

Evliliğin İptalini Gerektirmeyen Sebepler:

Türk Medeni Kanununda evliliğin iptalini gerektirmeyen sebepler öngörülmüştür. Bunlardan biri kadının evliliğinin bitmesinden sonraki 300 günlük bekleme süresine uyulmamasıdır. Günümüzdeki tıbbi koşullarla kolayca anlaşılabilecek hamilelik durumu için, koyulmuş olan bu süre tıbbi testlerle çözülebileceğinden evliliğin iptalini gerektirecek bir sebep değildir. Diğer bir sebep ise evlenmenin kanunda öngörülen şekil şartlarına uymamasıdır. Evlenme töreninin evlendirmeye yetkili memur önünde yapılmış olması yeterlidir, kanunun saydığı diğer şekil şartlarına uyulmamış olması evliliğin iptali için bir gerekçe oluşturmayacaktır.

Evliliğin İptali ve Boşanma Arasındaki Fark Nedir?

Evliliğin iptali, hukuken geçersiz olarak yapılan veya sonradan geçersiz hale gelen bir evliliğin mahkeme kararı ile iptal edilmesidir. Ancak boşanma, hukuken geçerli bir evliliğin kanundaki şartların gerçekleşmesi veya tarafların ortak iradelerinin oluşması halinde evliliğin mahkeme kararı ile sona erdirilmesidir.

Evliliğin İptalinin Sonuçları:

Evliliğin iptalinin sonuçları iki şekilde incelenebilir. Bunlar; evlilik içerisindeki kadın ve erkek, evlilik birliği içerisinde doğan çocuktur. Evlenirken iyi niyetli davrandığı göz önünde bulundurulan eş, bu evlenme ile ilgili olarak kazanmış olduğu kişisel durumunu korur. Eşler arasındaki mal rejiminin tasfiyesi, tazminat, nafaka ve soyadı işlemleri hakkında ise, boşanmaya dair olan hukuki hükümler uygulanır.

Evliliğin iptalindeki bir diğer konuda, evlilik birliğinde doğan çocuk olmaktadır. Mahkeme evliliğin iptaline karar verdikten sonra, anne ve baba kötü niyetli sayılsa bile, çocuk müşterek ve evlilik içerisinde doğmuş olarak kabul edilir. Müşterek olan çocuğun hakkında verilecek olan bütün kararlar ise, Türk Medeni Kanununda boşanmaya dair olan hükümler esas alınarak verilir.

Evliliğin İptali Davasında Nafaka ve Tazminat İstenebilir mi?

Medeni Kanunda, bir evliliğin kesin hükümsüzlükle sona ermiş olması yani evliliğin hukuken geçersizliği tespit edilerek sona ermiş olması durumunda dahi bu evliliğin hukuken geçerli bir evliliğin sonuçlarını doğuracağını ifade edilmiştir.

Hal böyle iken dava açılırken;

• Davanın devam ettiği süreye ilişkin eş ve çocuk için tedbir nafakası,
• Dava süreci bittikten sonra ise çocuklar için iştirak nafakası, eş için yoksulluk nafakası talep edilmesi mümkündür.

Ayrıca davalarda maddi ve manevi tazminat talep edilmesi de mümkündür.

İptal Olunan Evlilik İçerisinde Edinilen Malların Durum:

Taraflar arasında hukuken geçersiz bir evlilik mevcut olduğu mahkemece tespit edildiğinde evlilik iptal edilecektir. Bu durumda dahi eşlerin, mahkeme kararıyla iptal olunan bu geçersiz evlilik süresi içerisinde edinilmiş oldukları mallar adına mal rejiminin tasfiyesine yönelik ayrı bir dava açılması mümkündür Dolayısıyla eşler arasında ayrı bir düzenleme söz konusu değilse Medeni Kanunun edinilmiş mallara katılma rejimine ilişkin hükümleri, evliliğin iptal, davasında da uygulanacaktır.